شرکت تراکتورسازی ایران با نماد بورسی «تایرا» در اسفند ۱۴۰۰ حدود ۱۵۰۰ دستگاه انواع تراکتور تولید کرد و به مجموع درآمد ۷۰۰ میلیارد تومانی دست یافت. نسبت به بهمن‌ماه میزان تولید محصولات ۳۲% و متوسط قیمت فروش ۸% افزایش یافت اما میزان فروش ۱۲% و درآمد فروش ۹% کاهش پیدا کرد.
روند ماهانه
شرکت تراکتورسازی ایران به عنوان بزرگترین تولیدکننده تراکتور کشور انواع تراکتورهای سبک، متوسط، نیمه‌سنگین و سنگین با ظرفیت اسمی ۳۰،۰۰۰ دستگاه در سال تولید می‌کند.
در دو ماه آخر سال ۱۴۰۰ به ترتیب ۷۷۰ و ۷۰۰ میلیارد تومان درآمد حاصل شد که بالاتر از میانگین بود و عملکرد ضعیف آذر و دی تا حدودی جبران شد. این شرکت به غیر از تراکتور، محصولات فرعی و قطعات یدکی نیز به فروش می‌رساند که بخش عمده آن به شرکت خودروسازان دیزلی آذربایجان (شرکت وابسته) جهت استفاده در تولید کامیونت تحویل می‌گردد.
سال گذشته در حدود هفت درصد تراکتورها هدف صادراتی داشت که نسبت به سال‌های گذشته این نسبت کمتر شده است.
بخشی از درآمد عملیاتی در قالب خدمات و تحت عنوان سود حاصل از سهام سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها افشاء می‌گردد که معمولاً در آخرین ماه سال و بعد از برگزاری مجامع گروه گزارش می‌شود.
متوسط میزان تولید انواع تراکتور از ابتدای سال ۹۹ تا به حال مقداری کاهش یافته است اما سطح میزان فروش صرف نظر از نواسانات ماهانه در حدود ۲۰۰۰ دستگاه باقی مانده است.
بخش زیادی از فروش دو ماه اخیر از محل موجودی بوده و با توجه به رشد قیمت‌ها و کمتر بودن بهای ساخت محصولاتی که قبلاً تولید شده‌اند، احتمالا حاشیه سود زمستان کمی بهبود یابد.
تنوع تراکتورهای «تایرا» در محدوده قدرت ۳۸ تا ۱۵۰ اسب بخار و به صورت تک و دو دیفرانسیل است و به همین علت قیمت‌ها تفاوت زیادی با هم دارد اما به طور کلی میانگین قیمت‌ها در زمستان ۱۵% دیگر افزایش یافت و به روند صعودی خود ادامه داد.
نرخ فروش داخل کشور توسط سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان تعیین می‌شود ولی افزایش سرسام‌آور قیمت محصولات کشاورزی به خوبی نشان می‌دهد کنترل دستوری قیمت‌ها به این شیوه همانطور که قبلاً تجربه به خوبی نشان داده، محکوم به شکست است.
لازم به ذکر است اخیراً تراکتور مشمول قیمت‌گذاری ستاد تنظیم بازار شده و قرار است تمامی مستندات و بهای تمام شده کالا احصاء، سود متعارف محاسبه و قیمت نهایی اعلام شود.
روند فصلی
زمستان ۱۴۰۰ درآمد عملیاتی شرکت تراکتورسازی تبریز با رشد ۳۲ درصدی به هزار و ۸۵۵ میلیارد تومان رسید که سود شرکت‌های گروه نیز به آن اضافه خواهد شد.
بعد از مدت‌ها سرانجام معادل دلاری درآمد به سطوح سال ۹۶ و قبل آن رسید اما فرصت‌های سرمایه‌گذاری که در این چهار سال از بین رفت می‌توانست در جهت افزایش کیفیت و کاهش بهای تمام شده به کار گرفته شده و نهایتاً به نفع مصرف کننده باشد.
مجموعه گروه تراکتورسازی ایران علاوه بر مونتاژ انواع تراکتور، با استفاده از توان داخلی انواع اجزای تراکتور از جمله موتور، شاسی، قطعات ریخته‌گری، محور جلو، گیربکس میانی، مجموعه های هیدرولیک و … را تولید می‌کند.
این گروه همچنین در زمینه ساخت ابزار، تولید تریلر و بکهو لودر، فروش قطعات یدکی و فعالیت‌های خدماتی متمرکز می‌باشد که این فعالیت‌ها در شرکت اصلی و شرکت‌های تابعه از جمله موتورسازان، ریخته‌گری، خدمات صنعتی، تأمین و تولید قطعات، تراکتورسازی کردستان و تراکتورسازی ارومیه انجام می‌گیرد.
در سه ماهه آخر ۱۴۰۰ تقریباً ۲۴۰۰ بیش از میزان تولید تراکتور به فروش رسید که بر اساس موجودی گزارش شده ۱۱۰۰ دستگاهی در انتهای پاییز، غیرواقعی است و به نظر می‌رسد بخشی از تولید به درستی گزارش نمی‌گردد.
بیشتر فروش شرکت را تراکتور ۴۷۵ و ۳۹۹ تشکیل می‌دهد؛ مدل ۴۷۵ چهار سیلندر و ۷۵ اسب بخار قدرت داشته که نوع یک دیفرانسیل ۲۴۴ و دو دیفرانسیل آن ۲۹۴ میلیون تومان قیمت دارد. مدل ۳۹۹ شش سیلندر و ۱۱۰ اسب بخار قدرت داشته که نوع تک دیفرانسیل ۳۱۷ میلیون تومان و جفت دیفرانسیل قیمتی در حدود ۴۰۳ میلیون تومان دارد.
محصولات داخلی و صادراتی تفاوت زیادی با هم ندارند اما از آنجایی که قیمت محصولات صادراتی حتی به ۵۰% بیشتر از قیمت داخل کشور می‌رسد، حاشیه سود این دو بازار هدف، تفاوت معناداری به خصوص در دو سال اخیر پیدا کرده است. در آخرین گزارش رسمی، حاشیه سود ناخالص فروش داخلی به سه درصد تنزل یافته و تنها یک قدم تا زیان‌ده شدن بزرگترین کارخانه تراکتورسازی خاورمیانه فاصله باقیست.
علی‌رغم افزایش قیمت‌های فروش تا پاییز ۱۴۰۰، سرعت رشد بهای تمام شده بالاتر بوده و حاشیه سود عملیاتی به زیر پنج درصد رسیده است.
حاشیه سود عملیاتی در زمستان ۹۸ به یکباره به نزدیک ۵۰% رسید که تجمیع سود سهام شرکت‌های تابعه با درآمد حاصل از فروش در فصل آخر سال تاثیر مهمی در این اتفاق داشت.
تایرا مالک ۸۵ درصد سهام موتورسازان تراکتورسازی ایران (خموتور)، ۸۰ درصد ریخته‌گری تراکتورسازی ایران (ختراک)، ۱۰۰% مهندسی تولید و تأمین قطعات تراکتورسازی تبریز، ۴۸ درصد از سهام سیبا موتور تولیدکننده انواع خودروهای دیزلی و چند شرکت مرتبط دیگر است.
در حالی که درآمد تراکتورسازی ایران به ویژه در فصول اخیر افزایش قابل توجهی پیدا کرده، سود خالص در سه فصل گذشته کاهش یافته و سهامداران در شش ماه گذشته بیش از نیمی از دارایی خود را از دست داده‌اند.
سهل‌انگاری دولت در ارائه تسهیلات بانکی جهت خرید تراکتور و کمبود لاستیک، آزمون و خطا در قیمت‌گذاری و تصمیم‌گیری‌هایی از جنس رفع تکلیف و … موجی از ناامیدی را در میان کشاورزان ایجاد کرده و تبعات آن سفره مردم را کوچک‌تر کرده است.
اعمال فشار بر بخش خصوصی و کارآفرین کشور و کاهش نقدینگی و سرعت پیشرفت بنگاه‌های تولیدی در حالی که نتیجه نهایی آن به جز نارضایتی و ناامیدی اقشار مختلف جامعه نبوده است عملاً یک بازی باخت-باخت را تداعی می‌کند که خستگی آن تا مدت‌ها از تن مهندسان و کارگران زحمت‌کش و کم‌توقع ایرانی بیرون نخواهد رفت.
